The Legend of Zorats Karer
The water source of the first Humans is situated in the ravine of Zorats Karer. The spring comes out of the stone-hole where even in the hot summer one can drink cold and clear water. According to the native people’s folklore the water is endowed with mythical power of purification of human souls giving them the calmness of conscience and thought.
Զորաց քարերի լեգենդը
Զորաց քարերի ձորի տարածքում գտնվում է նախամարդկանց ջրի աղբյուրը: Աղբյուրը գտնվում է քարի խորշում, որտեղ անգամ ամառվա շոգ եղանակին կարելի է ըմպել սառը և զուլալ ջուր: Համաձայն բնիկ ժողովրդի բանահյուսության ջուրն օժտված է առասպելական ուժով, որը մաքրում է մարդկանց հոգիները` նվիրելով իրենց խղճի և մտքի հանգստություն:
The legend of holey stone castle
The holey stone castle is located near the Syuni Monastery. Native people use the supernatural features of this Stone from old times. The supernatural feature of this Stone lies in the fact that it heals the human diseases.
Ծակ քար ամրոցի լեգենդը
Ծակ քար ամրոցը գտնվում է Սյունի վանքի հարևանությամբ: Դեռ հին ժամանակներից տեղաբնակներն օգտվել են այդ քարի գերբնական հատկությունից: Գերբնական հատկությունը կայանում է նրանում, որ քարը բժշկում է մարդկանց հիվանդությունները:
Մարդը կանգնելով քարի հյուսիսային կողմում` հպվում է քարի ձախ կեսին և շշնջում.
-Աստվածային քար, խնդրում եմ քեզ վերցնես իմ հիվանդությունները և մեղքերը:
Շշնջալուց հետո, մարդը անցնում է քարի անցքով դեպի քարի հարավային կողմը: Դուրս գալով անցքից` մարդը հպվում է քարի աջ մասին և շշնջում.
-Աստվածային քար, ինձ առողջացրու և ուժ տուր:
Շարժվելով ժամացույցի սլաքի ուղղությամբ այդ գործողությունը կրկնվում է 3-7 անգամ:
The Legend of Seven girls (Okhtnaghjik)
In the northern part of Sisian, nearby the black cave, there are the cliff rocky cracks where seven lizards connected each to other live. According to the legend about the old times, the enemy attacked and kidnapped Armenian girls but seven of them had prayed to the God to make them lizards for the enemy not to kidnap and rape them.
Յոթ աղջկա լեգենդը (Օխտնաղջիկ)
Սիսիանի հյուսիսային մասում գտնվող սև քարանձավի հարևանությամբ գտնվում են քարափի ժայռաճեղքեր, որտեղ բնակվում են յոթ մեծ մողես, որոնք կպած են իրար` մեկը մյուսի հետևից: Ըստ տեղի լեգենդի հին ժամանակներում թշնամին հարձակվել և առևանգել է հայ աղջիկներին, սակայն դրանցից յոթն աղթոելով Բարձյալից խնդրել են, որ իրենց մողես դարձնի, որպեսզի թշնամին չառևանգի և չտիրանա իրենց:
The Legend of the Gharakilissa church (Syuny monastery V-VI c.)
During the Mongol-Tatars invasions the local people had been hidden in the Church to survive from Lenk Temur’s slaughter. The Mongol Khan had ordered to yoke the oxen, concatenate the Church and destroy it. But achieving no results he then had ordered to encase the Church with wood and burn it. People who had been inside the Church had opened the hole and came down to the cave under the Church where large water reservoir had been located. Thereby the Church had saved the people for the second time.
After burning the Church all the walls became completely black and that is the reason why people call it Black Church (Gharakilisa).
Ղարաքիլիսա եկեղեցու լեգենդը (Սյունի վանք V-VI դ.դ.)
Ըստ մեծահասակների պատմությունների մոնղոլ-թաթարների արշավանքների ժամանակ, տեղի ժողովուրդը Լենգ-Թեմուրի կոտորածից փրկվելու համար պատսպառվում է եկեղեցում: Սկզբում՝ մոնղոլ խանը հրամայում է եզներ լծել և շղթայելով եկեղեցին փորձել այն կործանել: Սակայն արդյունքի չհասնելով` հրամայում է ամբողջ եկեղեցին պատել փայտով և այրել:
Մարդիկ, որոնք գտնվում էին եկեղեցու ներսում անցք բացելով դեպի ներքև, իջել են եկեղեցու տակը գտնվող քարանձավ, որտեղ առկա էր ջրի մեծ պաշար, դրանով իսկ երկրորդ անգամ փրկելով իրենց կյանքը:
Այրվելուց հետո եկեղեցու պատերն ամբողջությամբ սևացել են, ինչի համար էլ ժողովուրդն այն անվանել է սև եկեղեցի (Ղարաքիլիսա):
The sanctuary of St Vardan the General
As it is known in 451 on the bank of Tghmut river on the field called Avarayr Vardan Mamikonyan with his Armenian army has combated with the Persian Hazkert 2nd Shah. The aim of the war was to protect the Christian faith.
Because Armenia was the first nation to adopt Christianity as a state religion, an event traditionally dated to AD 301.The battle is now well-known in the history as a battle of Avarayr.
According to the folklore the wounded General Vardan Mamikonyan has died in Angeghakot village where he was buried. The burial place is sanctuary for people. Every year in summer times a week before Vardavar festival people sacrifice in honor to the General.
Սուրբ Վարդան Զորավար ուխտատեղ
Ինչպես հայտնի է 451 թվականին, մայիսի 26-ին, Տղմուտ գետի ափին Վարդան Մամիկոնյանը հայոց զորքով պատերազմել է պարսից Հազկերտ 2-րդ շահի զորքի դեմ, որի նպատակն էր պահպանել քրիստոնեական հավատքը, որը հայ ժողովուրդն ընդունել էր որպես պետական կրոն 301 թվականին:
Ըստ ժողովրդական բանահյուսության, պատերազմի դաշտում վիրավորված հայ զորավար Վարդան Մամիկոնյանը տեղափոխվելու ժամանակ մահացել է Անգեղակոթ գյուղի տարածքում, որտեղ և թաղվել է: Թաղման վայրը ժողովրդի համար առ այսօր հանդիսանում է ուխտատեղի:
Յուրաքանչյուր տարի ամռանը` Վարդավառի տոնից մեկ շաբաթ անց ժողովուրդն այդ վայրում իրականացնում է զոհաբերություն ի պատիվ մեծ զորավարի:
The Legend of Artcvaqar
According to the indigenous people's stories in the ancient times in the place of Artcvaqar a man called Tsrtogh lived. He was named so because of eating maternal milk for seven years. Being physically strong and quick witted, Tsrtogh has bet with the Turkish shepherd telling him:” Give me the biggest two rams in your herd and I will ascend through the Artcvaqar ravine up to the top with the rams in my hands! If your dogs reach me, I will return you your rams and I will also give you another two rams. But if your dogs do not reach me the two rams will remain as mine”.
The Turkish shepherd agreed to bet with Tsrtogh but he failed the bet and Tsrtogh took the two biggest rams in the herd.
Արծվաքարի լեգենդը
Ըստ բնիկ ժողովրդի պատմությունների Արծվաքարի գտնվելու վայրում հին ժամանակներում ապրել է մի մարդ, որին անվանել են Ցրթող` 7 տարի մայրական կրծքի կաթ ուտելու համար: Լինելով ֆիզիկապես շատ ուժեղ և հնարամիտ` Ցրթողը գռազի է բռնվում թուրք հովիվի հետ ասելով նրան.
-Տուր ինձ քո հոտի ամենամեծ երկու խոյերը, ու ես Արծվաքարի ձորով յուրաքանչյուր խոյը իմ թևի տակ առած կբարձրանամ դեպի վեր: Եթե քո շները հասնեն ինձ, ապա ես կվերադարձնեմ քեզ քո խոյերը և ևս 2 խոյ կտամ քեզ, իսկ եթե քո շները չհասնեն ու չբռնեն, ապա երկու խոյն էլ կմնա ինձ:
Թուրք հովիվը համաձայնում է Ցրթողի հետ և գռազի է բռնվում: Սակայն Ցրթողը հաղթում է գռազը և տանում է հովիվի ամենամեծ խոյերը:
The Legend of Portaqar
In ancient times barren women with accompaniment of the village medical woman ascended to Portaqar in Ishkhanasar mountain. The barren woman clinged to the rock with their bear belly and the medical woman twirled the barren woman round the rock 7 times moving clockwise. After those actions the barren woman became pregnant.
Since these times the indigenous people continue using the wonderful features of this stone calling it Portaqar.
Պորտաքարի լեգենդը
Հին ժամանակներում չբեր կանայք գյուղի հեքիմ կնոջ ուղղեկցությամբ բարձարացել են Իշխանասարի գոքին գտնվող ժայռի պորտանման ելունի մոտ: Չբեր կինը մերկ փորով, պորտի մասով հպվել է քարին և ձեռքերով պահել է իր հավասարակշռությունը, իսկ հեքիմ կինը բռնելով կնոջ ոտքերից տարբեր թեքություններով ժամսլաքի ուղղությամբ 7 անգամ պտտացրել է նրան այդ քարի վրա: Այդ գործողությունները կատարելուց հետո չբեր կանայք հղիացել են: Այդ ժամանակներից ի վեր տեղաբնակները շարունակում են օգտվել այդ քարի հրաշալի հատկությունից, անվանելով այդ քարը` Պորտաքար:
The Legend of Harsnaqar
Harsnaqar is situated in Tatev- Halidzor roadway in the highest point of Vorotan gorge. Due to the local people folklore during the wedding party the guests were attacked by the enemy trying to steal the bride. In order to protect her virtue the bride threw herself to the gorge. The bridal dress has been opened in the air and the bride has safely come down to the gorge being protected from the enemies.
Hitherto the stone from which the bride has thrown herself is called Harsnaqar and this stone is considered to have a supernatural power.
Հարսնաքարի լեգենդը
Հարսնաքարը գտնվում է Տաթև-Հալիձոր ճանապարհի վրա` Որոտանի կիրճի բարձրադիր մասում: Ըստ տեղի բնակիչների բանահյուսության հայ հարսանիքավորների վրա այդ վայրում հարձակվել է թշնամին` փորձելով գողանալ հարսին: Որպեսզի հարսը պահպանի իր առաքինությունը, վազել է և քարի վրայից նետվել դեպի ձորը: Հարսի շորերն օդում բացվել են և հարսն անվնաս իջել է ձորի ներքևի մասը՝ փրկվելով թշնամուց: Առ այսօր քարը, որտեղից նետվել է աղջիկը և չի մահացել տեղաբնակները կոչում են Հարսնաքար և համարում այն գերբնական ուժ ունեցող:
The Legend of Aryutsaqar
Aryatsaqar is situated 13-15 km north -west to the Sisisan. According to the local people folklore in ancient times there was a lion which sat on a hill and overlooked the running water from the hill. Every spring the inhabitants brought a girl for a lion to let them water their gardens. Once from one of the villages thereabouts the hill a girl came to a lion and told him that she has neither father nor mother to cultivate their garden and asked him to open the water source and let her water the garden agreeing to return to him in advance. Due to the history the girl was so beautiful that a lion has fallen in love with her and agreed to do her request. The girl has returned to the village and watered her garden but never returned to a lion. A lion being fascinated with a girl and waiting for her to be back has become a stone. Since that time the water is flowing down the hill for a girl to water her garden and return to a lion. The petrified heart of a lion is seen in the hill to remind a girl about her promise.
Առյուծաքարի լեգենդը
Առյուծաքարը գտնվում է Սիսիանից 13-15 կմ հեռավորության վրա` հյուսիս-արևմտյան մասում:
Տեղաբնակների պատմությունների համաձայն այդ վայրում հին ժամանակներում եղել է մի առյուծ, որը նստել է բլուրի վրա և հսկել բլուրից հոսող ջուրը: Բնակիչներն ամեն գարուն իրենց այգիները ջրելու համար առյուծին մի աղջիկ են բերել, որպեսզի նա բաց թողնի ջուրը և այգիները ջրվեն: Մի անգամ բլուրի մոտակայքում գտնվող գյուղերից մեկից մի աղջիկ գալիս է առյուծի մոտ ու ասում, որ ինքը չունի ոչ մայր և ոչ էլ հայր, որպեսզի այգին մշակեն ու խնդրում է առյուծին բաց թողնել ջուրը, պայամանով, որ նա կջրի այգին ու կվերադառնա առյուծի մոտ: Համաձայն պատմության աղջիկը այնքան գեղեցիկ է լինում, որ առյուծը սիրահարվում է նրան ու համաձյնվում կատարել նրա խնդրանքը: Աղջիկը վերադառնում է գյուղ, ջրում է այգին, սակայն այլևս առյուծի մոտ չի վերադառնում: Առյուծը գերվելով աղջկա գեղեցկությամբ ու սպասելով, որ աղջիկը կվերադառնա` դարդից քարանում է: Այդ ժամանակներից ի վեր ամեն գարուն այդ բլուրից հոսում է առյուծի բաց թողած ջուրը, որպեսզի աղջիկը ջրի իր այգին և վերադառնա առյուծի մոտ: Իսկ բլուրի բաց դոշին երևում է առյուծի քարացած սիրտը, որպեսզի աղջիկը տեսնի և հիշի առյուծին տրված խոստումը:
A legend about Astghik
This real story has told me my grandmother Astghik who has heard this story from her grandmother Tamam whose forefathers has come from Artcakh.
A long time ago my Tamam granny’s family has lived in the village Jayraparisp situated on the bank of Vorotan River. Her only son Frangule has seen in his dream that his family has sacrificed to the God in the yard of Erkat church and my grandmother Tamam has shared the sacrificed ram’s meat to seven boys. In the morning Frangule has told his dream to my granny and she has promised to sacrifice the best ram in the herd. When the sacrifice was boiling in the boiler a foreteller called Astghik suddenly came to the church bared her hand, dipped to the boiling boiler and made the sign of the cross. Then she has gone away. At that moment seven little boys have come from the village who were the first to taste the sacrifice. Years passed and one day when Frangule has got married to a woman called Zaruhi, after they had a daughter and seven boys. In honor to the foreteller Frangule has called her daughter Astghik.
Լեգենդ-պատմություն Աստղիկի մասին
Այս իրական պատմությունը պատմել է Աստղիկ տատս, որը նրան պատմել է իր Թամամ տատը, որի նախապապերը եկել են այդ գյուղ բնակվելու Ղարաբաղից:
Վաղ ժամանակում Թամամ տատու ընտանիքը բնակվել է Ժայռապարիսպ գյուղում, որը գտնվում է Որոտան գետի ափին:
Նրա միակ որդին` Ֆռանգյուլը, երազում տեսել է, որ իրենց ընտանիքը զոհաբերություն է մատուցում Աստծոն Երկաթյա անվանումը կրող եկեղեցու բակում: Զոհաբերություն կատարելու պահին մոտենում են 7 տղա երեխա, որոնց նա բաժանում է զոհաբերված խոյի միսը:
Արթնանալով` Ֆրանգյուլն երազը պատմում է մորը, վերջինս խոստանում է լավագույն խոյին տանել և իրականացնել զոհաբերություն:
Երբ եկեղեցու բակում կաթսայի միջի մատաղն եռում էր այդ պահին հանկարծակի գալիս է պայծառատես` Աստղիկ անունով մի կին: Նա մերկացնում և լվանում է իր թևը ու մինչև արմունկն ընկղմում է եռացող մատաղով կաթսայի մեջ և ձեռքով խաչ է անում: Եռացող մատաղից ձեռքն անվնաս հանելով` Աստղիկը հեռանում է:
Այդ պահին շրջակա գյուղերից եկեղեցու բակ են գալիս 7 փոքրիկ տղաներ, որոնք առաջինն են համտեսում մատաղը:
Տարիներ անց Ֆռանգուլը ամուսնանում է Զարուհի անունով կնոջ հետ, որից էլ ծնվում են 1 աղջիկ և 7 տղա: Ֆրանգյուլը, ի պատիվ պայծառատես կնոջ, դստեր անունը դնում է Աստղիկ:
These legends are collected and presented to the public for the first time by Suren Vardanyan, the Director of «Zoratc Qarer» hotel.
Լեգենդները, պատմությունները և ժողովրդական բանահյուսությունը հավաքագրեց և առաջին անգամ ինտերնետում ներկայացրեց «Զորաց Քարեր» հյուրատան տնօրեն` Սուրեն Ռազմիկի Վարդանյանը:
